نویسنده: ابوالفضل ناظمی
بروزرسانی: ۲۸ مهر ۱۴۰۰
ستاره | سرویس مذهبی – قاب قوسین اصطلاحی قرآنی است که از آیه ۹ سوره نجم گرفته شده است.
قاب قوسین چیست؟
برخی از مفسران این اصطلاح را مربوط به نزول جبرئیل بر پیامبر (ص) و فاصله او با حضرت محمد (ص) در هنگام نزول وحی دانسته اند. اما برخی دیگر از مفسران عقیده دارند که این ایه مربوط به معراج پیامبر (ص) بوده و شاهدی بر نزدیکی معنوی پیامبر (ص) به خداوند است. یعنی زمانی که پیامبر (ص) به سفر معراج رفت فاصله او از ساحت مقدس پروردگار به اندازه دو قوس یا کمتر بوده است. این تعبیر کنایه از شدت قرب معنوی است چرا که خداوند با بندگانش فاصله مکانی ندارد تا با قوس سنجیده شود.
آیه قاب قوسین کدام است؟
در آیه ۹ سوره نجم آمده است:
«فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَىٰ»
«تا آن که فاصله او (با پیامبر) به اندازه فاصله دو کمان یا کمتر بود»
قاب قوسین در کلام بزرگان
- آیت الله جوادی آملی: «معراج پيامبر (ص) با ديدن آن همه عجائب و گشودن آن همه اسرار، تنها در خور شأن نبی خاتم است كه كسی از اولين و آخرين، بدان پايه راه نيافته است. اين همان قرب شديد و قرب معنوی است.»
- شیخ طوسی در امالی از ابن عباس و از پیامبر (ص) گزارش می کند: «هنگامى که به آسمان عروج کردم، آن چنان به ساحت مقدس پروردگارم نزدیک شدم که میان من و او فاصله قوسین یا کمتر بود.»
- شیخ صدوق در علل الشرایع همین مضمون را از هشام بن حکم از امام موسی بن جعفر (ع) نقل کرده است: «هنگامى که پیامبر به معراج برده شد و فاصله او از ساحت قدس پروردگارش به اندازه قوسین یا کمتر بود حجابى از حجابها از برابر دیدگان او برداشته شد»
- در تفسیر علی بن ابراهیم نیز آمده است: «سپس نزدیک شد، یعنى رسول خدا به پروردگار.»
با توجه به این تفاسیر می توان نتیجه گرفت که تعبیر دوم از قاب قوسین که به مساله معراج باز می گردد صحیح تر است. آیا میدانید داستان معراج پیامبر (ص) چه بود؟
معنای لغوی قاب قوسین
- قاب به معنی اندازه و مقدار است و قوس به معنای کمان؛ بنابراین قاب قوسین یعنی به اندازه دو طول کمان.
- برخی نیز منظور از قوسین را زمانی دانسته اند که دو کمان را از طرف زه به هم بچسبانیم که شکلی دایره ای می سازد و در نتیجه قاب قوسین یعنی مقدار قطر دایره کمان.
- البته بعضی از مفسرین قوس را از قیاس و به معنای مقیاس دانسته اند. در زمان های قدیم ذراع دست انسان مقیاسی برای اندازه گیری بوده است و به این ترتیب معنای آن دو ذراع می شود.
- بعضی از کتاب های لغت نیز قوس را فاصله میان محلی از کمان که به دست گرفته می شود تا نوک برگشته کمان تعریف کرده اند که در این صورت قاب قوسین برابر با مقدار نیم دایره کمان است که برابر با دو ربع کمان می باشد.
علت تاکید بر مقدار قاب قوسین
منظور از «قاب قوسین» مرتبه و احدیت است؛ در تعبیر قاب قوسین چون تثنیه و دوئیت وجود دارد این با مرتبه واحدیت سازگار است؛ زیرا در مرتبه واحدیت اسما و صفات حق تمایز علمی از ذات حق دارند؛ اما مقام احدیت مقام غلبه وحدت است که دوئیت علمی نیز بین ذات و صفات دیده نمی‌شود.
