نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: ۱۱ آذر ۱۴۰۰
ستاره | سرویس روانشناسی – کودکان زیادی هستند که در اجتماع به عنوان کودک خجالتی شناخته می‌شوند. خیلی از این کودکان در خانه و در کنار افرادی که به خوبی آنها را شناخته و به آنها وابسته هستند پرحرف و با اعتماد به نفس رفتار می‌کنند ولی در برخورد با دیگران و موقعیت‌های خارج از خانه دچار اضطراب شده و اغلب کنار والدینشان مانده و نمی‌توانند با کودکان و بزرگسالان دیگر رابطه برقرار کنند و از تعاملات اجتماعی گریزانند.
کمرویی در کودکان
خجالت و کمرویی کودکان با کناره‌گیری از موقعیت‌های اجتماعی؛ مثل مدرسه، میهمانی‌ها یا حضور در جمع دوستان خود را نشان می‌دهد. در واقع اگرچه کودکان خجالتی به افراد و موقعیت‌های جدید علاقه دارند، اما اضطرابشان مانع از برقرار کردن روابط اجتماعی می‌شود.
تحقیقات اخیرا نشان می‌دهد که قسمت خاکستری مغز افراد خجالتی فوق‌العاده فعال است. این قسمت از مغز واکنش‌های عاطفی بسیار دقیق را کنترل می‌کند و دقیقا مانند عکس‌العمل‌های سریعی که افراد عادی در هنگام خطر از خود نشان می‌دهند و از آنها می‌گریزند، افراد خجالتی نیز به هنگام قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی احساس نگرانی می‌کنند.
مجبور کردن کودک به برقراری ارتباط با دیگران به ویژه در موقعیت‌های ناآشنا یا در سنینی که هنوز از توانمندی لازم برخوردار نیست میتواند در تشدید کمرویی کودکان موثر باشد. محدود کردن شدید و ممانعت از کسب تجربه های اجتماعی نیز اغلب فرصت مواجه با چالش‌ها را از کودک می گیرد و باعث می‌شود نتواند در خلال این تعاملات راهبردهای مناسب را تمرین کند.
کمرویی کودکان را چگونه درمان کنیم؟
۱- پذیرش کودک و تشویق او به صحبت کردن
والدین کودکان کمرو، باید آنها را بدون قید و شرط و همانطور که هستند، بپذیرند و دوست بدارند و با نادیده گرفتن رفتارهای اشتباه و در مقابل تشویق و تقویت هر رفتار مثبتی در جهت مشارکت جمعی و افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس، کودک را ترغیب به مشارکت در صحبت و اظهار نظر در جمع کنند. بهتر است والدین در منزل وقتی با کودک خود تنها هستند با او مدام صحبت کنند و با سوال کردن از وی درباره مسائل مورد علاقه‌اش او را وادار به صحبت کردن کنند. همچنین کودکتان را تشویق کنید تا در مورد آنچه که او از آن واهمه دارد صحبت کند و بگوئید که شما نیز بعضی اوقات همین احساس را دارید.
۲- در انتخاب محیط آموزشی کودک دقت کنید
محیط مناسب میتواند به شکوفایی و درمان کمرویی کودکان کمک کند. سعی کنید مدرسه‌ای انتخاب کنید که تعداد دانش آموزان آن خیلی زیاد نباشد. قبل از شروع کلاس‌ها فرزندتان را به مدت چند روز به مدرسه جدید ببرید، او میتواند معلمها را از نزدیک ببیند و با محیط مدرسه آشنا شود. به معلمش بگوئید که او خجالتی است و با کمک یکدیگر برنامه‌ای طراحی کنید تا فرزندتان احساس راحتی بیشتری کند و با آموزگار او در طی سال تحصیلی ارتباط نزدیک داشته باشید.
۳- کودک را برای موقعیت جدید آماده کنید
به نظر روانشناسان بهتر است برای کمک به رفع کمرویی کودکان، کودک را از یک هفته قبل برای انجام کار یا تجربه جدیدی آماده ساخت. مثلاً اگر قرار است که فرزندتان را به دندانپزشکی ببرید یک هفته زودتر او را به مطب برده تا محیط آنجا را ببیند و احساس راحتی بیشتری کند. قبل از ورود به موقعیت‌های جدید شرایط را برایش توصیف و حتی وضعیت‌های فرضی را با او تمرین کنید تا به صورت ناگهانی با آنها رو به رو نشود.
۴- بدبینی او را از بین ببرید
کمرویی کودکان معمولا از الگوها و تفکرهای منفی که باعث بدبینی می‌شود نشأت می‌گیرد، مانند اینکه «بچه ها مرا دوست ندارند». با تقویت و جایگزین کردن افکار مثبت به فرزندتان در از بین بردن بدبینی و تفکرهای منفی ذهن او کمک کنید و او را تشویق کنید که خود را باور کند.
۵- سرزنش نکردن کودک
هیچگاه کودک را به علت خجالتی بودن مسخره نکنید، ارائه پاداش مسلماً روش مناسب تری خواهد بود. در واقع شرمنده ساختن کودک یا سرزنش کردن او تنها احساس بی کفایتی را در او افزایش می‌دهد، در مقابل تشویق کردن منجر می‌شود تا کودک بهتر دریابد که کدام رفتار مناسب‌تر است.
یکی از بهترین روش ها در درمان کمرویی کودکان نقش بازی کردن است. کارها و بازی‌هائی ترتیب دهید تا کودک بتواند به طور یکسان همه موقعیت‌های اجتماعی را تجربه کند. به فرزندتان کمک کنید که آنچه را انجام می‌دهد، تجربه کند. تکرار بعضی از بازی‌ها و نقش ها کمک می‌کند تا فرزندانتان کمتر احساس ترس و نگرانی کرده و راحتتر دوستی صمیمانه‌ای با دیگران داشته باشند. در ادامه چند نمونه از این بازی‌ها را برایتان معرفی کرده‌‌ایم.
نمایش خیالی: لباس‌های ویژه‌ای بپوشید و با فرزندتان یک نمایش را در مقابل تماشاچیان خیالی اجرا کنید یا برای عروسک‌ها روی صحنه‌ای خیالی، آواز بخوانید.
معلم بازی: از فرزندتان بخواهید معلم شما شود و آنچه را که در کلاس یاد گرفته به شما یاد بدهد. یا از او بخواهید به عروسک‌هایش که بچه‌های تنبلی هم هستند، درس بدهد.
بازی مصاحبه: یک میکروفن خیالی جلوی فرزندتان بگیرید و با او مصاحبه کنید. نظر او را درباره رنگ لباسش، آب و هوا، غذای مورد علاقه‌اش و… بپرسید و تا می‌توانید این مصاحبه را طولانی کنید. با این کار فرزندتان هم ابراز نظر و عقیده‌اش را تمرین می‌کند و هم صحبت کردن مقابل جمعیت را یاد می گیرد.
ضبط صدا: با فرزندتان حرف بزنید یا کتاب بخوانید، می‌توانید حتی نمایشنامه ای را اجرا کنید و در همین حال صدایتان را ضبط کنید و بعدا گوش دهید. شنیدن صدای خود می تواند باعث شناخت ضعف‌ها، برطرف کردن آنها و بالا رفتن اعتماد به نفس کودک برای صحبت در جمع شود.
پانتومیم: یک کلمه یا مفهوم را انتخاب کنید و با اجرای پانتومیم سعی کنید آن را به دیگران بفهمانید. با این کار، او می‌آموزد که از بدنش برای برقراری ارتباط استفاده کند و مهارت‌های کافی را برای تقویت زبان بدن یاد می‌گیرد.
در درمان کمرویی کودکان به نکات زیر توجه کنید
- والدین الگوی فرزندانشان هستند. دیده شده والدینی خجالتی، معمولا بچه‌های کمرویی دارند. بنابراین والدین با بالا بردن مهارت‌های اجتماعی و درمان کمرویی خود می‌توانند تا حد زیادی کمرویی کودک خود را برطرف کنند.
- به او او فرصت اظهار نظر بدهید. به خصوص درباره امور مربوط به خودش مانند انتخاب رنگ لباس یا اسباب بازی.
- شرایطی را ایجاد کنید تا با افزایش تعاملات اجتماعی، کودک بتواند راهبردهایی را که تمرین کرده است به کار ببرد و تجربه‌هایی را برایش ایجاد کنید که در آنها به موفقیت دست یابد.
- او را در کلاس‌های ورزشی و هنری ثبت نام کنید.
- موفقیت‌ها و شکست‌های فرزندتان را با دیگران مقایسه نکنید. بلکه به پیشرفت او در قیاس با رفتارهای قبلی خودش اهمیت دهید و برای هر رفتار جزئی به نحوی ابراز شادمانی و او را تشویق کنید.
- از رفتارهای به شدت حمایتی که خجالتی بودن را در او تثبیت می‌کند بکاهید اما این کار را طی مدت زمانی طولانی و به آهستگی انجام دهید.
- یک تجربه موفقیت آمیز از شرکت در فعالیت جمعی، باعث نهادینه شدن خاطره خوب در ذهن کودک از قرار گرفتن در جمع می‌شود.
- به افزایش اعتماد به نفس در کودکان و پرورش عزت نفسشان توجه کنید.
- در صورت تداوم مشکل کمرویی کودکان از یک روان شناس کودک کمک بگیرید.
